19.YÜZYILIN BAŞINDA YAŞANAN TUZCU_OĞLU İSYANLARI (2)

1818 yılında Abaza Mehmet Hüsrev Paşa, vali olunca Trabzon’a gitmekte ağır davrandı.
Ağalar, yönetim boşluğundan yaranılıp kıpırdamaya başladılar.
Vali, I.Tuzcu-oğlu ayaklanmasında, ağalara karşı tavır alan Şatır-oğlu Osman Ağa’yla dostluk kurunca, öteki ağaları kuşkulandırdı.
Bu devirde bölgedeki ağaların birçoğu bir birleriyle hısım akrabaydı.
II. Tuzcu-oğlu isyanı 1818 yılında Dede-zade Süleyman Ağa’nın 200 kadar (adamıyla) Görele’ye saldırmasıyla başladı.
Çavuşlu’dan Alibey-oğlu ve Deli Ahmet Ağa da adamlarıyla destek verdi…
İsyanı duyan Sürmene’de Kalcı-oğlu Osman, Vakfıkebir’de Hacısalih-oğlu Ali Ağalarda kendi bölgelerinde ayaklandılar…
İsyan büyüdü…
İsyan büyüyünce, Trabzon valisi Abaza Mehmet Paşa, Canik, Şark-i Karahisar ve Batum illerinden topladığı askerlerle 17 Ocak1819 günü harekete geçti.
Önce, Kalcı-oğlu Osman Bey’in yeğeni Mehmet Bey’in konağı sarıldı.
Kaçınca ailesi Trabzon’a götürüldü…
Daha sonra Dede-oğlu Süleyman Ağa, konağı sarılarak yakalandı ve Batum’a sürüldü…
Kaledeki konağında üç top ve çok miktarda malzeme ele geçirildi…
Kalcı-oğlu Osman Ağa ve Hacısalih-oğlu Ali Ağa Tonya’ya kaçtılar.
İsyancıları yakaladıktan sonra bütün konakları yıktırdı…
Kalcı-oğlu Osman Ağa ve Hacısalih-oğlu Ali Ağa yakanlınca aman dileyip, bağışlanmalarını istediler…
Vali idamlarını istediyse de; dış tehditler nedeniyle idam edilmeyerek sürgüne gönderildiler.
Tuzcu-oğlu isyanları burada bitmedi…
İsyanlar devam etti…
Bizi fazla ilgilendirmediği için, III. Tuzcu-oğlu(1825) ve IV. Tuzcu-oğlu(1832-1834) isyanlarını anlatmaya gerek görmüyorum…
Anarşinin ana kaynağı yeniçerilik, 17Haziran1826 tarihinde kaldırıldıktan sonra, sıra ayan ve derebeylerine gelmişti…
Trabzon valisi Hazinedar Osman Paşa, Tirebolulu Kâhya zade Emin Ağa’yı geniş yetkilerle donatıp Görele’ye gönderdi.
O da, 1830 yılında Beşikdüzü, Eynesil dâhil isyancılara ait Görele’deki bütün konakları bir gecede yıktırdı…
İsyanlar bastırıldıktan sonra yandaşları Ordu, Kayseri, Konya ve Eskişehir’e sürüldüler…
Kâhya-zade Emin Ağa, asayişi sağlayınca, 1832 yılında Giresun ve Orduya giderek, ayanların zulmünden oralara göçen insanların bir kısmını geri getirdi…
Abdallı(Pirazizli), Ordulu, Kabalı(Keşaplı) gibi isimlerle tanınan aileler bu insanların torunlarıdır.
Yirmi beş yıl kadar süren (bu) dönemde; ayan ve derebeylerin zulmünden kaçan insanların sayısı, kimilerine (göre) iki binin üzerindedir…
Tarıma çok önem veren Emin Ağa, bir çift domuz kulağı getirene belli bir miktarda barut vererek bu hayvanların neslinin tüketilmesine çalışmıştır…
Rize’den Ordu’ya kadar olan bölgeyi yıllarca uğraştıran, birçok aileyi yerinden yurdundan eden Tuzcu-oğlu isyanları da bu şekilde sonuçlanmış oldu…
Tuzcuoğlu İsyanları ile ilgi yazı burada bitti. Bitti ama 3. ve 4. Tuzcuoğlu İsyanları eksik kaldı.
Bu eksikliğin nedenini yazının içinde açıklamıştım.
Bu konudaki eksikliği ileri bir çalışmada, daha kapsamlı bir biçimde tamamlamak isterim.
Son olarak, yazılarda bazı sözcük ve imla hataları olduğunu fark ettim.
Üzülmedim desem yalan olur ama olan olmuş.
Yapacak bir şey yok.
Yazıları telefonda yazdığım için, akıllı telefonun azizliğine uğrayabiliyoruz.