İLK KEZ NE ZAMAN KASABA OLDUK?

Yazacağıma söz verdiğime göre, bir an önce yazıp da kurtulayım.
Eynesil ilk kez ne zaman kasaba oldu ve ne zaman kasaba olmaktan çıkarıldı?
Konu hakkında çalışma yapılmadığı için, bu konuda net ve doyurucu bir bilgiye sahip değiliz.
Büyüklerimizden duyduğumuz; zamanın behrinde, o zamanlar sancak merkezi olan Trabzon’dan gelen yetkililer, yöre halkını bir meydanda toplayarak, valinin yöreyi temsilen, ileri elenlerinden birini, Trabzon’a istediğini bildirmişler…
Zamanın idarecileri ile araları iyi olmayan yörenin ileri gelenleri(uyanıkları), kendi aralarında toplanarak, durum değerlendirmesi yapmışlar ve ne olur ne olmaz, diye düşünerek, halktan gariban birini ikna ederek, Trabzon’a göndermeye karar vermişler.
Bu yola, idareciler kendilerini cezalandırmak için, al ile çağırıyorsa, cezadan kurtulmak, yok sakıncasız ve iyi bir iş içinse, garibanın elinden almak, kolay olur, düşüncesi ile başvurmuşlar.
Tabi işin sonu onların düşündükleri gibi olmamış…
Yöreyi, Eynesi(İnesi) adı ile kasaba statüsüne yükselten idare, Trabzon’a çağırdığı kişiyi, Eynesi Ayanı(Voyvodası) olarak görevlendirmiş ve gerekli talimatları vererek geriye göndermiş.
Ayan olarak görevlendirilen kişi, yöre ileri gelenlerinin sadığından daha uyanık çıkarak, ayanlığını kısa zamanda Eynesi halkına kabul ettirmiş ve kendini sağlama almış…
Öykünün devamı da var ama uzatmamak için, burada bırakıyorum.
Halk arasında anlatılan bu öykü, tarihsel gerçeklerle büyük ölçüde örtüşüyor galiba.
Anlatayım:
Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa, 29 Eylül 1808 taihinde Rumeli ve Anadolu ayanlarını İstanbu’da toplayarak, onlarla, 7 Ekim 1808 tarihinde Senet-i İttifak adı verilen anlaşmayı yapar.
Padişah ll. Mahmut’tur.
Eynesil’in kasaba yapılması da büyük bir olasılıkla, bu anlaşma ile ilgili yapılan yeni yönetsel(idari) düzenlemeler sonununda gerçekleşmiş olmalıdır.
1814 yılında başlayan I. Tuzcuoğlu isyanına, Eynesi Ayanı Dede-zade Süleyman Ağa(büyük bir olasılıkla Eynesi Kasbası’nın ilk Ayanı) da katıldığını göre, Eynesi’nin kasaba olması da 1808 yılı ile 1814 yılı arasındaki bir tarihe denk geliyor olmalıdır.
Senet-i İttifak Anlaşması,
7 Ekim 1808 tarihinde imzalandığı ve yeni yönetsel düzenlemelerin belirli bir zaman alacağını ve yeni göreve gelen bir ayanın çıkacak bir isyana, önünü arkasını düşünmeden katılmasının pek olası olamayacağını hesaba kattığımızda, Eynesi’nin kasaba yapılmasının 1808 yılından epey sonra ve 1814 yılından da epey önce olması gerektiğini öngörebiliriz.
O zaman, Eynesi’nin kasaba yapılma olasılığı olan tarih aralığını 1809-1813 olarak düşünebiliriz.
Şimdi gelelim, kasaba yapılan Eynesi’nin kasabalıktan çıkarılma tarihine.
Bu tarih de bilinmediğine göre, yine o dönemde yaşanan olaylardan yola çıkarak, o tarihi de yaklaşık olarak ortaya koymaya çalışalım.
Başlayalım:
Dede-zade Süleyman Ağa’nın 1818 yılındaki II. Tuzcuoğlu İsyanı’nı Eynesi Ayanı olarak başlatan kişi olduğu bilindiğne göre, 1814-1817 yılları arasında yaşanan I. Tuzcuoğlu İsyanı’na kıyıdan köşeden bulaşmış olmasına karşın Eynesi Ayanlığı’nın sürdüğü anlaşılıyor.
Buradan, Eynesi’in kasaba statüsünün 1818 yılına kadar sürdüğünü anlıyoruz.
Demek ki Eynesi’nin kasaba statüsünden çıkarılması 1818 yılında başlayan II.Tuzcuoğlu İsyanı’ndan sonraki bir tarihe rastlıyor.
Eynesi’de başlayan II. Tuzcuoğlu İsyanı’ı birincisinden çok daha büyük bir isyandır.
Devlet güçlerinin bu isyanı bastırmakta oldukça zorlandığını bildiğimize göre, Eynesi’nin bu isyanla birlikte kasaba statüsünden çıkarıldığını öngörebilir ve Senet-i İttifak’tan bir süre sonra kasaba olan Eynesi’nin 1818 yılında kasaba olmaktan çıkarıldığını söyleyebiliriz.
Şimdilik, adım Hıdır, elimden gelen budur, diyoruz…
Tuzcuoğlu İsyanları’na daha önce yazdığım için, tekrar yazmaya gerek duymuyorum.